Obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych jest standardem we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Wynika to z przepisów wspólnotowych, które zapewniają jednolity poziom ochrony dla uczestników ruchu drogowego, niezależnie od granic państw członkowskich. Jednak mimo wspólnego trzonu regulacyjnego, poszczególne kraje UE stosują odmienne rozwiązania w zakresie szczegółów prawnych, zakresu ochrony, wysokości minimalnych sum gwarancyjnych czy procedur odszkodowawczych. Różnice te mogą mieć istotne znaczenie dla kierowców poruszających się po terytorium Unii.
Zakres obowiązku ubezpieczenia
W Polsce ubezpieczenie OC jest obowiązkowe dla każdego zarejestrowanego pojazdu mechanicznego, bez względu na to, czy jest on użytkowany, czy nie. Ustawa nie przewiduje żadnych wyjątków – polisa musi być ważna przez cały okres rejestracji. Brak ciągłości skutkuje karą nałożoną przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny.
W innych krajach UE podejście bywa bardziej elastyczne. Na przykład w Niemczech obowiązek posiadania OC jest powiązany z faktycznym dopuszczeniem pojazdu do ruchu. Jeżeli auto jest czasowo wycofane z eksploatacji, ubezpieczenie nie musi być aktywne. W Holandii i Belgii funkcjonuje podobna zasada – obowiązek ubezpieczenia dotyczy pojazdów zarejestrowanych i faktycznie użytkowanych.
Taka różnica oznacza, że polscy właściciele nieużywanych samochodów są zmuszeni do utrzymywania OC, nawet jeśli pojazd przez wiele miesięcy stoi w garażu, co nie ma miejsca w niektórych innych krajach UE.
Minimalne sumy gwarancyjne
Na mocy przepisów unijnych wszystkie państwa członkowskie zobowiązane są do stosowania minimalnych sum gwarancyjnych w OC komunikacyjnym. Od 2021 roku wynoszą one 6 070 000 euro w przypadku szkód na osobie oraz 1 220 000 euro dla szkód w mieniu – na jedno zdarzenie, niezależnie od liczby poszkodowanych.
W Polsce ustawowo przyjęto sumy minimalne zgodne z unijnym wymogiem, jednak niektóre kraje członkowskie oferują wyższe wartości. Przykładowo w Szwecji i Finlandii standardem jest znacznie większa kwota ochrony, co ma związek z tamtejszymi kosztami leczenia oraz wysokością odszkodowań.
W praktyce oznacza to, że poszkodowany w wypadku za granicą może liczyć na znacznie wyższe świadczenie niż w Polsce – szczególnie w krajach, gdzie orzecznictwo sądowe przewiduje bardzo wysokie rekompensaty za uszczerbek na zdrowiu czy zadośćuczynienia za ból i cierpienie.
Systemy likwidacji szkód i procedury odszkodowawcze
W Polsce likwidacja szkody z OC sprawcy odbywa się na zasadzie bezpośredniego zgłoszenia roszczenia do towarzystwa ubezpieczeniowego sprawcy lub – od kilku lat – poprzez system BLS, który pozwala zgłosić szkodę do własnego ubezpieczyciela.
W innych krajach UE funkcjonują różne modele. W Niemczech czy Austrii system BLS nie jest powszechny – poszkodowany kontaktuje się wyłącznie z ubezpieczycielem sprawcy. Z kolei w krajach skandynawskich cały proces jest mocno scentralizowany i nadzorowany przez instytucje publiczne.
Ponadto procedury dowodowe i wymagania dokumentacyjne mogą się różnić – we Francji konieczne jest bardzo szczegółowe udokumentowanie każdego elementu szkody, podczas gdy w Hiszpanii obowiązuje uproszczony tryb orzekania przy drobnych kolizjach.
Różnice te mają wpływ na czas oczekiwania na wypłatę odszkodowania oraz łatwość przeprowadzenia postępowania bez wsparcia prawnika czy rzeczoznawcy.
Zniżki, zwyżki i system bonus-malus
Systemy naliczania składek w poszczególnych państwach UE różnią się sposobem traktowania historii ubezpieczeniowej kierowcy. W Polsce funkcjonuje tzw. system bonus-malus, w którym za każdy rok bezszkodowej jazdy kierowca otrzymuje zniżki, a za spowodowane szkody – zwyżki.
Podobne rozwiązania stosowane są w wielu krajach, jednak ich struktura może być bardziej złożona. We Włoszech system bonus-malus działa w obrębie rodzin – możliwe jest dziedziczenie zniżek między członkami gospodarstwa domowego. W Wielkiej Brytanii i Irlandii zniżki są często przypisane nie do pojazdu, lecz do konkretnego kierowcy, co ułatwia zmianę pojazdu bez utraty korzystnych warunków.
W niektórych krajach zniżki nie są automatycznie respektowane przy zmianie ubezpieczyciela – kierowca musi sam dostarczyć zaświadczenie o historii szkodowości. W Polsce również występuje ten problem, choć coraz więcej firm korzysta z baz danych umożliwiających weryfikację online.
Źródła:
- „Regulacje ubezpieczenia OC w państwach Unii Europejskiej”, 2020, Małgorzata Skonieczna
- „Porównanie systemów likwidacji szkód komunikacyjnych w UE”, 2021, Daniel Chmielewski
- „Zasady ochrony poszkodowanych w transgranicznych wypadkach drogowych”, 2019, Izabela Kowalska
Dr Kamila Von Klinkerstein
Doktor nauk ekonomicznych. Specjalistka ds. ubezpieczeń.