Jak działa regres ubezpieczeniowy i kogo dotyczy?

W świecie ubezpieczeń istnieje zasada, która może zaskoczyć wielu kierowców i właścicieli mienia: po wypłacie odszkodowania ubezpieczyciel może zażądać zwrotu pieniędzy od sprawcy szkody. To właśnie istota regresu ubezpieczeniowego, czyli instytucji prawnej pozwalającej zakładowi ubezpieczeń dochodzić zwrotu wypłaconych świadczeń w ściśle określonych przypadkach. Choć rzadko o nim się mówi, może mieć istotne konsekwencje finansowe dla osób, które naruszyły warunki polisy lub działały niezgodnie z przepisami prawa.

Czym jest regres ubezpieczeniowy?

Regres ubezpieczeniowy to roszczenie zakładu ubezpieczeń wobec sprawcy szkody o zwrot wypłaconego odszkodowania. Działa na zasadzie tzw. regresu ustawowego lub umownego i jest możliwy wyłącznie wtedy, gdy zaistnieją ku temu przesłanki przewidziane przez przepisy prawa lub zapisy w umowie ubezpieczenia.

Najczęściej regres występuje w kontekście ubezpieczenia OC komunikacyjnego, gdzie ubezpieczyciel wypłaca odszkodowanie poszkodowanemu, a następnie może dochodzić zwrotu tej kwoty od sprawcy wypadku – jeśli ten dopuścił się rażącego niedbalstwa lub naruszenia prawa.

Kiedy ubezpieczyciel ma prawo dochodzić regresu?

Prawo do regresu nie przysługuje ubezpieczycielowi w każdej sytuacji. Ustawodawca precyzyjnie określił katalog okoliczności, w których towarzystwo może żądać zwrotu wypłaconego odszkodowania. Najczęściej są to sytuacje, gdy sprawca:

• prowadził pojazd pod wpływem alkoholu lub środków odurzających,
• uciekł z miejsca zdarzenia,
• nie posiadał uprawnień do prowadzenia pojazdu,
• wyrządził szkodę umyślnie,
• prowadził pojazd niedopuszczony do ruchu lub bez ważnego OC.

Warto zaznaczyć, że regres może dotyczyć zarówno kierowców, jak i innych ubezpieczonych – np. właścicieli nieruchomości, którzy dopuścili się rażącego niedbalstwa, skutkującego szkodą objętą polisą.

Regres a polisa OC – co warto wiedzieć?

Ubezpieczenie OC chroni posiadacza pojazdu przed finansowymi skutkami szkód wyrządzonych osobom trzecim. Teoretycznie wystarczy mieć ważną polisę, aby nie martwić się o odszkodowanie. W praktyce jednak, jeśli kierowca zachowa się nieodpowiedzialnie – np. prowadząc po alkoholu – może nie tylko stracić ochronę, ale także zostać obciążony zwrotem wypłaconych świadczeń.

Przykład: kierowca po alkoholu powoduje kolizję, w której poszkodowany doznaje obrażeń ciała i otrzymuje od ubezpieczyciela 100 000 zł. Po wypłacie świadczenia towarzystwo kieruje roszczenie regresowe do sprawcy wypadku. W efekcie ten musi zwrócić pełną kwotę z własnych środków.

Regres umowny – co zawierają OWU?

Poza przypadkami wynikającymi z ustawy, niektóre umowy ubezpieczenia zawierają dodatkowe zapisy pozwalające na dochodzenie regresu umownego. Dotyczy to m.in. polis majątkowych, gdzie właściciel nieruchomości lub mienia ubezpieczonego może zostać obciążony kosztami, jeśli przyczynił się do szkody w sposób rażąco niedbały.

Przykład regresu umownego: zalanie mieszkania przez właściciela, który pozostawił odkręcony kran i wyszedł z domu na kilka godzin. Jeśli takie działanie zostało uznane za rażące niedbalstwo, ubezpieczyciel może wypłacić odszkodowanie poszkodowanemu sąsiadowi, a następnie dochodzić zwrotu od sprawcy.

Czy regres można negocjować lub rozłożyć na raty?

Otrzymanie wezwania do zapłaty od ubezpieczyciela w ramach regresu nie oznacza, że sprawa jest przesądzona. W niektórych przypadkach możliwe jest negocjowanie rozłożenia należności na raty lub nawet częściowe umorzenie zobowiązania, zwłaszcza jeśli dłużnik znajduje się w trudnej sytuacji finansowej.

Towarzystwa ubezpieczeniowe zazwyczaj dążą do polubownego rozwiązania sprawy – prowadzą negocjacje z dłużnikiem, ustalają harmonogram spłat lub kierują sprawę do windykacji, a w dalszej kolejności do sądu.

Najlepszą strategią jest jak najszybsze skontaktowanie się z ubezpieczycielem i próba uzgodnienia warunków spłaty. Ignorowanie wezwań może prowadzić do egzekucji komorniczej i dodatkowych kosztów postępowania.

Jak się chronić przed regresem ubezpieczeniowym?

Najskuteczniejszą ochroną przed koniecznością zwrotu odszkodowania jest przestrzeganie przepisów prawa, uczciwość wobec towarzystwa ubezpieczeniowego oraz dokładne zapoznanie się z warunkami polisy.

Warto pamiętać o:

• nieprowadzeniu pojazdu po spożyciu alkoholu lub narkotyków,
• zgłaszaniu prawdziwego stanu technicznego pojazdu lub mienia,
• nieukrywaniu faktów przed ubezpieczycielem,
• świadomości zapisów OWU, szczególnie wyłączeń odpowiedzialności.

Odpowiedzialne zachowanie może uchronić nie tylko zdrowie i życie, ale również majątek, który w razie regresu może zostać zagrożony – włącznie z wynagrodzeniem, nieruchomościami i oszczędnościami.

---

Źródła:

1. „Regres ubezpieczeniowy w świetle prawa cywilnego”, 2020, Karolina Matysiak
2. „Mechanizmy odpowiedzialności regresowej w ubezpieczeniach OC”, 2021, Bartłomiej Sudoł
3. „Ryzyko moralne i nadużycia w ubezpieczeniach majątkowych”, 2019, Tomasz Górski