Współczesny rynek ubezpieczeń obsługuje nie tylko klientów indywidualnych, ale także ogromne przedsięwzięcia biznesowe, inwestycje infrastrukturalne czy transakcje międzynarodowe. W takich przypadkach ryzyko bywa zbyt wysokie, by mogło zostać pokryte przez jedno towarzystwo ubezpieczeniowe. Rozwiązaniem jest konsorcjum ubezpieczeniowe – forma współpracy między kilkoma ubezpieczycielami, którzy wspólnie podejmują się ochrony ubezpieczeniowej, dzieląc się ryzykiem oraz potencjalnymi świadczeniami.
Istota i cel tworzenia konsorcjum
Konsorcjum ubezpieczeniowe to porozumienie zawarte między dwoma lub więcej zakładami ubezpieczeń, mające na celu wspólne objęcie ochroną danego ryzyka. Działa ono na zasadzie współubezpieczenia – każda firma przejmuje na siebie określoną część ryzyka i odpowiedzialności finansowej.
Głównym celem takiej formy współpracy jest dywersyfikacja ryzyka. Dzięki temu żaden z uczestników konsorcjum nie ponosi samodzielnie pełnych konsekwencji ewentualnej szkody. Jest to szczególnie ważne przy ubezpieczaniu inwestycji o wysokiej wartości – np. elektrowni, autostrad, portów lotniczych czy wielkich projektów budowlanych.
Struktura i organizacja konsorcjum
Konsorcjum nie posiada osobowości prawnej – jest raczej formą umowy między podmiotami. Najczęściej liderem konsorcjum jest największy lub najbardziej doświadczony ubezpieczyciel, który pełni funkcję koordynatora. To właśnie on kontaktuje się z klientem, przygotowuje dokumentację, przyjmuje składkę i zarządza procesem likwidacji szkody.
Pozostali członkowie konsorcjum określają w umowie, w jakim procencie uczestniczą w ryzyku. Podział ten może być równy, ale zazwyczaj jest proporcjonalny do wielkości kapitału lub możliwości danego ubezpieczyciela. Każda firma ponosi odpowiedzialność tylko za swoją część ryzyka i odpowiada finansowo jedynie w ustalonym zakresie.
Obszary zastosowania i przykłady
Konsorcja ubezpieczeniowe najczęściej spotykane są w sektorze dużych inwestycji oraz działalności gospodarczej o zwiększonym ryzyku. Mogą dotyczyć m.in.:
- projektów budowlanych o wartości przekraczającej setki milionów złotych,
- dużych przedsiębiorstw przemysłowych (np. huty, elektrownie),
- transportu lotniczego, morskiego i kolejowego,
- inwestycji zagranicznych wymagających zabezpieczeń transgranicznych.
W przypadku projektów współfinansowanych ze środków publicznych lub międzynarodowych instytucji finansowych (np. EBI, Bank Światowy), konsorcjum często staje się wymogiem formalnym wynikającym z konieczności zapewnienia stabilności ubezpieczeniowej przez kilku wiarygodnych partnerów.
Proces zawarcia umowy w ramach konsorcjum
Zawarcie polisy w ramach konsorcjum odbywa się na podstawie wspólnych uzgodnień ubezpieczycieli. Po stronie klienta proces wygląda podobnie jak przy tradycyjnym ubezpieczeniu – zazwyczaj kontaktuje się on z liderem konsorcjum, który negocjuje warunki i koordynuje współpracę między pozostałymi firmami.
W ramach porozumienia każdy ubezpieczyciel wystawia własny certyfikat ubezpieczenia lub uczestniczy w jednym wspólnym dokumencie, w którym wyraźnie określone są jego zobowiązania. Odpowiedzialność każdego członka ogranicza się do przyjętego udziału procentowego.
W razie wystąpienia szkody każdy uczestnik odpowiada za swoją część wypłaty, proporcjonalnie do udziału w ryzyku. Proces likwidacji szkody zwykle koordynowany jest przez lidera, który prowadzi komunikację i gromadzi dokumentację.
Zalety i wyzwania związane z konsorcjum
Dla klienta konsorcjum oznacza przede wszystkim większą stabilność finansową i gwarancję wypłacalności. Zyskuje on pewność, że nawet w przypadku dużej szkody odszkodowanie zostanie wypłacone bez opóźnień i bez ryzyka niewypłacalności pojedynczego ubezpieczyciela.
Z punktu widzenia firm ubezpieczeniowych współpraca w konsorcjum umożliwia udział w dużych projektach bez konieczności blokowania całych rezerw finansowych. Dzięki temu ubezpieczyciele mogą skutecznie zarządzać swoim portfelem ryzyk.
Wyzwania pojawiają się natomiast na etapie organizacyjnym – wymagane jest ścisłe skoordynowanie działań, przejrzysta komunikacja i jednoznaczne określenie odpowiedzialności. Również proces likwidacji szkód może być bardziej złożony, szczególnie jeśli poszczególni członkowie konsorcjum mają odmienne procedury wewnętrzne.
Źródła:
- „Mechanizmy współpracy w sektorze ubezpieczeń majątkowych”, 2021, Andrzej Kamiński
- „Zarządzanie ryzykiem w dużych przedsięwzięciach infrastrukturalnych”, 2020, Elżbieta Rybak
- „Współubezpieczenie a konsorcjum – porównanie form współpracy”, 2019, Marcin Tokarski
Prof. Adam Czonsek
Profesor ekonomii, wieloletni diler walutowy oraz specjalista ds. ubezpieczeń.